ISSN 1725-7077
Legionella i Choroba Legionistów- strategie postępowania i dobre praktyki w Europie.
Choroba legionistów, zwana też legionellozą, to postać zapalenia płuc wywołanego przez bakterię Legionello pneumophila i bakterie z nią spokrewnione. Łagodniejszą postacią choroby jest zakażenie dróg oddechowych zwane gorączką Pontiac. Choroba legionistów zazwyczaj rozwija się wskutek inhalacji małych kropel wody (aerozoli) zanieczyszczonych bakterią Legionella. Jednak u większość osób narażonych na kontakt z bakterią Legionella nie dochodzi do zachorowania i nie potwierdzono przenoszenia się choroby między ludźmi. U niektórych osób ryzyko zachorowania na chorobę legionistów jest wyższe, np. u osób w wieku powyżej 45 lat, palaczy, osób nadużywających alkoholu, osób z przewlekłymi chorobami układu oddechowego lub nerek oraz u osób z nie-doborem odporności.
Legionelloza nie tylko dotyczy ogółu społeczeństwa, np. podróżnych przebywających w hotelach, lecz także pracowników – zwłaszcza konserwatorów klimatyzacji lub wodociągów. Istnieją dowody, że na bakterię Legionella mogą także być narażone osoby pracujące w miejscach wyposażonych w nawilżacze powietrza, stomatolodzy, pracujący przy eksploatacji podmorskich złóż ropy naftowej i gazu ziemnego, spawacze, pracownicy myjni samochodowych, górnicy, pracownicy służby zdrowia czy pracownicy zakładów utylizujących ścieki przemysłowe w różnych gałęziach przemysłu, np. celulozowni i papierni.
W celu poprawy poziomu wiedzy na temat epidemiologicznych i mikrobiologicznych aspektów choroby legionistów utworzono w Europie specjalny zespół działający w tym obszarze – EWGU (European Working Group for Legionella Infections), który jednak prawie wcale nie uwzględnił kwestii związanych z ryzykiem zawodowym. Oznacza to, że brak jest rzetelnych danych dotyczących choroby legionistów w środowisku pracy. Dnia 1 kwietnia 2010 r. EWGU został przeniesiony do Europejskiego Centrum Kontroli Chorób, a jego nazwę zmieniono na Europejską Sieć Nadzoru nad Chorobą Legionistów (ELDSNet).
Warunki sprzyjające rozwojowi bakterii Legionella:
- Temperatura wody pomiędzy 20°C a 45°C.
- Zastój lub wolny obieg wody.
- Duże stężenie drobnoustrojów, w tym glonów, ameb, śluzowców i innych bakterii.
- Obecność biofilmu, kamienia, osadu, mułu, rdzy lub innej materii organicznej.
- Zniszczone elementy sieci wodno-kanalizacyjnej, takie jak łączniki gumowe, które mogą być źródłem substancji odżywczych zwiększających wzrost bakterii.
Systemy narażone na występowanie bakterii Legionella:
- Instalacje wodne zawierające wieżę chłodniczą.
- Instalacje wodne zawierające skraplacz wyparny.
- Instalacje gorącej i zimnej wody.
- Wanny w uzdrowiskach (tzw. wanny z hydromasażem, gorące łaźnie, wanny uzdrowiskowe).
- Nawilżacze i systemy nawilżające.
- Linie wodne (ślinociągi wodne) w fotelach dentystycznych.
- Stawy napowietrzające w zakładach usuwania odpadów biologicznych i zakładach usuwania ścieków przemysłowych.
- Wysokociśnieniowe wodne urządzenia czyszczące.
- Inne urządzenia i instalacje zawierające wodę, której temperatura przekracza 20°C
i w których dochodzi do rozpylania lub tworzenia aerozoli.
Czyszczenie i konserwacja wyżej wymienionych systemów wiążą się z ryzykiem kontaktu z bakterią Legionella.
Kontrola zagrożenia wystąpieniem bakterii Legionella
Ryzyko wynikające z ekspozycji na bakterię Legionella jest zazwyczaj kontrolowane za pomocą środków zapobiegających namnażaniu się bakterii w systemie i poprzez ograniczanie ekspozycji na kropelki wody i aerozol. Do środków ostrożności należą:
- kontrolowanie uwalniania rozpylanej wody;
- unikanie temperatur od 20°C do 45°C;
- unikanie zastoju wody, który może pobudzać wzrost biofilmu;
- unikanie stosowania materiałów, które chronią bakterie i inne mikroorganizmy lub stanowią pożywki pobudzające wzrost drobnoustrojów;
- utrzymanie czystości systemu i zawartej w nim wody.
Oprócz tego pracownicy zajmujący się konserwacją mogą potrzebować środków ochrony indywidualnej (takich jak np. respiratory).
